Botanik Bahçelerinin Küresel Dağılış Özellikleri, Biyoçeşitlilik ve İklim Değişimi Bakımından Önemi [The Global Distribution Characteristics of Botanic Gardens and Their Importance for Biodiversity and Climate Change]

Abstract

1990’lı yıllardan bu yana koruma konusundaki gayretlere rağmen biyoçeşitlilikteki kayıplar giderek artmaktadır. Günümüzde tüm ekosistemler üzerinde insanın belirgin şekilde etkili olması ve bu doğal ekosistemleri değişikliğe uğratması, Antroposen adı verilen yeni bir çağın tanımlanmasına yol açmıştır. Bu çağda hem insan etkisi hem de iklim değişimi süreçlerinin sonuçları, biyoçeşitliliğin korunması konusundaki çabaları daha da zorlaştırmaktadır. Bu çeşitliliğin korunmasında gelecekte botanik bahçelerinin işlevinin çok daha önemli olacağı açıktır. Botanik bahçeleri değişen iklim koşulları ve yeni yaşam ortamlarına uyum, göç olasılıkları, fenolojik değişimlerin gözlemlenmesi ve bu değişimlerin değerlendirilmesi yanında şehirlerdeki bitki çeşitliliğinin yönetilmesinde de anahtar bir rol üstleneceklerdir. Botanic Garden Conservation International (BGCI) verilerine göre Dünya genelinde 3500’ün üzerinde botanik bahçesi, arboretum, park ve/veya tohum bankası vardır. Botanik bahçeleri, bilinen tüm bitki türlerinin yaklaşık üçte birinin canlı örneklerinden oluşan koleksiyonlara sahiptir. Bu bahçelerin çoğunda herbaryumlar ve tohum bankaları da bulunmaktadır. Tohum bankaları bitkilerin neslinin tükenmesine karşı bir sigorta işlevi yerine getirmekte ve aynı zamanda bilimsel araştırmaları desteklemektedir. İklim değişikliği süreçleri dikkate alındığında da botanik bahçelerinin değeri ve sorumlulukları çok önemlidir. Bu çalışmanın amacı botanik bahçelerinin dünya üzerindeki dağılışını coğrafi özellikler açısından değerlendirmektir. Botanik bahçelerinin büyük ekosistemlere, megaçeşitlilik ülkelerine, sıcak noktalara, nüfusa, gelir düzeyine, şehirleşme oranına ve şehirlere göre durumunu açıklayabilmek için, ArcGIS 10.2 ortamında hazırlanan haritalara botanik bahçelerinin koordinatları işlenmiş ve dağılış haritaları oluşturulmuştur. Botanik bahçelerinin zamansal gelişimi yanında, bu bahçelerin günümüz küresel dağılışı, iklim değişimi bağlamında değerlendirilmiştir.