Sözel çalışma belleği fonolojik depoya mı yoksa dikkat odağına mı bağımlıdır? Bir TMS çalışması

Abstract

Sözel çalışma belleği fonolojik depoya mı yoksa dikkat odağına mı bağımlıdır? Bir TMS çalışmasıGörkem Alban-Top1, Sema Demirci1, Bora Cebeci2,Tamer Demiralp3, A. Emre Öge41İstanbul Üniversitesi, Deneysel Tıp Araştırma Enstitüsü, Sinirbilim Anabilim Dalı, İstanbul2Kırklareli Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Elektrik ve Elektronik Mühendisliği Anabilim Dalı,3İstanbul Üniversitesi, İstanbul Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı, İstanbul4İstanbul Üniversitesi, İstanbul Tıp Fakültesi, Nöroloji Anabilim Dalı, İstanbulÇok-Bileşenli Çalışma Belleği Modeline göre sözel uyaranlar fonolojik depo olarak adlandırılan alt sistem tarafından saklanır. Fonksiyonel görüntüleme çalışmaları sol inferiyor pariyetal lobul-özellikle supramarjinal girus aktivasyonunun fonolojik depoyla ilişkili olduğunu göstermektedir. Alternatif bir model olan Gömülü Süreçler Modeline göre ise ayrıca fonolojik bir depolama yapılmaz, hatırlama depolanmış bellek temsillerinin dikkat odağı tarafından active edilmesiyle gerçekleşir. Bu çalışmanın amacı Transkranyal Manyetik Uyarım (TMU) yöntemini kullanarak fonolojik bilginin çalışma belleğinde saklanmasıyla ilişkili beyin yapılarını araştırmak ve bu iki Çalışma Belleği (ÇB)modelini test etmektir. Çalışmada fonolojik benzer olan-olmayan, 3 harfli, anlamsız fakat telaffuz edilebilir hecelerden oluşturulmuş 4 birimlik bellek seti ve yanıtları almak üzere 4 prob (2 hedef, 2 distraktör) ile sunulan Sternberg görevi kullanılmıştır. 14 kadın gönüllünün MR kayıtları TMU sistemine yüklendikten sonra katılımcıların Motor Uyarılma Potansiyelleri (MUP) tespit edilerek, MUP’nin %70’i uyarım şiddeti olarak kullanılmıştır. Sol supramarjinal girus 3x3 lük bir matrisin merkezinde olacak şekilde, etrafındaki 8 alan işaretlenmiştir. Plasebo uyarım bobinin supramarjinal girusa vertikal pozisyonlu yerleşimiyle yapılmıştır. Bellek setindeki uyaranların ekranda belirmesinden sonraki 250., 300., 350. veya 400. ms’de TMU uygulanmıştır. Veriler yinelenmiş ölçümler ANOVA ile analiz edilmiştir. Analiz sonuçları supramarjinal girusun ventralinde ve posteriyoründe bulunan noktalarınuyarılmasının reaksiyon zamanlarını anlamlı derecede kısalttığını göstermektedir (F(1/13)=8,97; p=0,01 ve F(1/13)=9,45; p=0,009). Ayrıca diğer tüm değişkenlerden bağımsız olarak fonolojik benzerlik gösteren bellek setlerinin, benzer olmayanlara kıyasla daha doğru hatırlandığı tespit edilmiştir (F(1/13)=8.07; p=0,014). Bulgularımız supramarjinal girusun ventral ve posteriyor kısımlarının uyarılmasının reaksiyon zamanını, uyaranının fonolojik benzerliğinden bağımsız olarak kısalttığını göstermektedir. Ayrıca fonolojik benzerliğin bellek performansını bozucu değil iyileştirici etkisi tespit edilmiştir. Literatürde bu bulguyu destekleyen çalışmalar bulunmaktadır. Sonuç olarak çalışmamız fonolojik depo hipotezini dışlamamakla birlikte Gömülü Süreçler Modelinde ileri sürülen bellek temsillerinin dikkatin odaklanmasıyla aktive edilmesi hipotezini de desteklemektedir.Bu çalışma, İstanbul Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından desteklenmiştir. Proje No: 14067

Anahtar Kelimeler: Supramarjinal girus; Transkranyal manyetik uyarım; Fonolojik depo; Dikkat odağı; Sözel çalışma belleği