Ses Fiziği

Abstract

Ses neden önemlidir? Ses olmadan bir film veya müzik veya operaizleyin ne hissederdiniz? Aslında ses her zaman görmezden geldiğimizama sürekli etrafımızda olan bir nesnedir.Ses sayesinde iletişim kurarız. Dilleri, lehçeleri, birbirimizi ayırmanınyollarını keşfederiz. Binlerce yıldır hikayeler anlatmak, düşmanordularını korkutmak veya müzik ile halkı eğlendirmek için seskullanırız. Ses yoksa müzik de yoktur. Örnek verecek olursak müzikteherhangi bir orkestrada bulunan enstrumanları ayırmak için frekans veperde frekans bilgisine ihtiyaç vardır.Uzakta bulunan nesnelerin yerini bulmak için sesden yardım alırız. Biranlık gözlerimizi kapatalım ve etrafımızı dinleyelim. Kulaklarımızvasıtası ile bir ve/veya birkaç noktaya odaklanalım. Ses yardımı ileodaklandığımız noktalardaki nesneleri ayırt edebiliriz. Yarasa ve yunusgibi hayvanlar ses ile ilişkili sonikasyon yöntemini kullanarak avlarınıkolayca bulabilmektedir. Son yıllarda sonikasyon yöntemi kullanılarakbakterilerin hücre duvarlarını bozan veya hücre büyümesine yardımcıolan çalışmalar yapılmaktadır.İnsanlar mağara yaşamından dört duvar içinde yaşadığı günümüzekadar geçen süre içinde sesi tanımaya, özelliklerini tespit etmeyeodaklanmıştır. Hatta kendini eğlendirmek için doğal ses kaynaklarıharicinde yeni yöntem ve cihazlar (hoparlör, radio, vb. gibi)geliştirmiştir.Yapılan çalışmalar her ses dalgasının birbirinden farklı olduğunugöstermiştir. Yani her insanın farklı parmak izine sahip olması gibi.Birine seni seviyorum dediğiniz anı ve zamanı asla gerigetiremeyeceğiniz gibi.Ses Fiziğixxİki yakın müzik parçasını çok az sayıda insan kulağı ayırt edebilir. Ozaman sesin hangi fiziksel özelliklerini bilmemiz gerekmektedir kimüzik parçalarını birbirinden ayırt edebilelim.Ses bu kadar önemli ise bu kavramı ve yapabileceklerini detaylı olarakanlamak gerekmektedir. Burada “Ses Fiziği” konusu devreyegirmektedir. Ses fiziğinin amacı ses ve ses dalgasının fizikselözelliklerini detaylı olarak incelemek ve uygulama alanları ileilişkilendirmektir. Literatürde “ses” tanımı üzerine bir çok açıklama yeralmaktadır. Ses titreşim yapan kaynaktan hareket eden bir enerjiformudur ve kulakta işitme duyusunu uyandırır. Ses kulağınalgılayabileceği basınç değişimi olarak da tanımlanmaktadır. Sesinyaratılması ve duyulması için bir ses kaynağına, sesin içerisindengeçebileceği bir ortam ve bir alıcı gerekmektedir.Kitapın 2. Baskısında sesi üreten süreçler odyologların rahatlıklaanlayabileceği şekilde akış şeması yeniden ele alınmıştır. Kitabınbirinci baskısında 3. Bölümde yer alan “Kulak” bölümü 7. Bölümetaşınmış, 8. Bölüm içinde yer alan rezonans konusu birinci bölüme,karalı dalgalarda 4. Bölüme dahil edilmiştir.“Odyoloji bilimi” akustiğin temel kavramlarını kullanan ayrı bir bilim dalıolarak karşımıza çıkmaktadır. Odyoloji bilim dalı ses ile ilgili temel bilgive kavramları kullanarak işitme, konuşma bozuklukları ile ilgiliçalışmaların yapıldığı bir bilim dalıdır. Odyologların akustik konusundagerekli bilgileri almaları, temel kavramları iyi bir şekilde öğrenmeleriyaptıkları işin detaylarını anlamaları ve uygulamaları açısından önemliolacaktır. Sesin kulağımıza ve oradan da beynimize nasıl ulaştığıayrıntılı olarak anlatılmıştır.Kitap da yer alan bölümler kısaca aşağıda özetlenmiştir:Ses FiziğixxiKitabın 1. İlk baskıdan faklı olarak birinci bölüm yenidendüzenlenmiştir. Bölüme titreşim olayı ile başlanmış, dalga olayı verezonans ile devam edilmiştir.Kitabın 2. Bölümünde ses nedir, ses dalgasının bir basınç dalgasıolduğu ve dalganın farklı ortamlarda yayılma sürati hakkında bilgiverilmiştir.Kitabın 3. Bölümünde ses şiddeti ve ses şiddet düzeyi hakkında bilgiverilmiştir. Örnek uygulama olarak karma müzik yapanlar için önemlibir eğri olan Fletcher-Munson diyagramına değinilmiştir. Ayrıca,müzikte kullanılan temel birim olan desibel, sesin kaynaktanuzaklaştıkça (ters kare kanunu) nasıl değiştiği hakkında bilgilerbulunmaktadır.Kitabın 4. Bölümünde girişim ve vuru hakkında bilgi verilmiştir.Müzisyen enstrümanın doğru sesi vermesi için akort çatalı bir cihazyardımı ile istenen frekansı üreterek enstrümanın frekansıylaeşleştirmeye çalışır. İki frekans uyuşmuyorsa, girişim ve vuru konusuön plana çıkmaktadır.Kitabın 5. Bölümünde Doppler etkisi hakkında bilgi verilmiştir. Müzikyapımcıları ve mühendisleri tren veya uçak sahnelerinde Doppleretkisine ihtiyaç duydukları için önemli bir bölümdür.Kitabın 6. Bölümünde yansıma, kırılma ve kırınım hakkında bilgiverilmiştir. Empedans ve akustik empedans konusuna değinilmiştir. Bukonu enstrümanlar, müziğin icra edildiği mekanlar, sinema salonlarıveya odyoloji çalışmaları için büyük önem arz etmektedir.Kitabın 7. Bu bölüm özellikle odyoloji bölümünde okuyan öğrenciler içinyeniden düzenlenmiştir. Kulak kısmına detaylı yer verilmiş ve farklıörnek problemler eklenmiştir.Ses FiziğixxiiKitabın 8. Bölümünde müzik ölçekleri hakkında bilgi verilmiştir. Aralık,koma, oktav ve bunların frekans ile olan ilişkisine değinilmiştir.Kitabın 9. Bölümünde yaylı ve telli çalgıların fiziği hakkında bilgiverilmiştir. Telli ve yaylı çalgılarda kullanılan malzemeler ve enstrümanyapısının frekansı ile ilişkisi ve hem Türk hem de batı müziğindekullanılan birkaç enstrümana kısaca değinilmiştir.Kitabın 10. Bölümünde üflemeli çalgıların fiziği hakkında bilgiverilmiştir. Üflemeli çalgılarda kullanılan malzemeler ve enstrümanyapısının frekansı ile ilişkisi ve hem Türk hem de batı müziğindekullanılan birkaç enstrümana kısaca değinilmiştir.EditörCenk DENKTAŞ