Bir Üniversite Şehri Olarak Beykoz

Abstract

Yerleşme coğrafyasının iki temel basamağı olan ‘Kır’ ve ‘Şehir’ yerleşmesi, geçmişte ve günümüzde farklı alanlar tarafından kullanılmakta ve tanımlanmaktadır. Bu farklı alanların kullanımı özellikle şehir kavramının tanımında tam olarak birlik olmamasına neden olmuştur. Konu ile ilgili çeşitli tanımlamalar bulunmaktadır ve benzer durum şehirleşme kavramında da geçerlidir. Ancak bilindiği gibi şehirleşme, birçok unsuru barındırmakta buna işlevsellik kazandırmaktadır. Şehirlerin ortaya çıkması, gelişmesi ve devamlılığının sağlanması, fonksiyonlarına bağlıdır. Şehirler sahip olduğu fonksiyonları sayesinde varlığını devam ettirir. Bu fonksiyonlar çeşitlilik gösterebileceği gibi, öne çıkan özel fonksiyonu da olabilmektedir. Örneğin; Antalya’nın turizm şehri olarak anılmasını sağlayan turizm fonksiyonu ya da Ankara’nın başkent olması nedeniyle sahip olduğu idari fonksiyonu öne çıkmaktadır. Elbette bu örnekleri çoğaltmak mümkündür. Üniversiteler de bu özel fonksiyonlardan biridir ve eğitim fonksiyonunun öne çıkmasına, o şehrin üniversite şehri olarak anılmasına neden olabilmektedir. Eskişehir buna en güzel örneklerden biridir. Üniversiteler genel anlamda ülke için özel anlamda ise bulunduğu bölge için oldukça önemli bir değerdir. Yüksek eğitim veren bir kurum olmanın yanı sıra sosyo-ekonomik anlamda da bölgenin gelişmesine katkı sağlamaktadır. Ayrıca bulunduğu bölgenin şehirlileşmeye katkısı da şüphesiz ki akla gelmektedir. Üniversitelerin kurulması ve oraya çekilen nüfusla birlikte ekonomik anlamda gelişme kaydeden şehirler, kültürel anlamda da birbirini destekler duruma gelecektir. Bunun yanı sıra üniversitenin kurulmasına bağlı olarak gelişen şehirlerde beraber hayat tarzı da değişime uğrayacaktır. Yeni ve farklı işletmelerin açılması, mevcut öğrenci ve üniversiteye çalışmaya gelenlerin ihtiyaçlarını karşılar nitelikte olacakve buraya gelen nüfusun ihtiyaçları bu sayede karşılanacak; böylece buradan dışarıya gitme gereksinimleri de ortadan kalkacaktır. Yeni ve farklı işletmelerin, sosyal alanların, kütüphanelerin, spor tesislerinin, araştırma merkezlerinin vb. yerlerin şehre kazandırılmasıyla değişen sadece hayat tarzı olmayacak, mekânsal birtakım değişiklikler de yaşanacaktır. Üniversite faaliyetlerine bağlı olarak düzenlenecekakademik kongreler, sempozyumlar, konferanslar, çalıştaylar, münâzaralarla bunun beraberinde üniversiteye ve ilgili fakültelere bağlı olarak kurulan radyo ve televizyonlarla da sosyal ve kültürel hayat üzerinde söz sahibi olacaktır. Üniversiteler aynı zamanda kuruldukları şehrin eğitim seviyesine de doğrudan katkı sağlayacak ve şüphesiz kurulduğu yerde istihdam olanakları da sunacaktır. Toplumların ekonomik ve sosyal kalkınmalarına katkı sağlayan üniversiteler, önemli eğitim kurumlarının başında gelmektedir. Nitelik bakımından donanımlıolması gereken üniversitelerin yapacağı katkı da kuşkusuz fazla olacaktır. Eğitimli ve donanımlı memleketin geleceğine maddi ve manevi katkı sağlayacak gençler yetiştiren en önemli eğitim kurumlarından olan üniversiteler, toplumun gelişmesi ve bu gelişmeyi de doğru yönde yönlendirme gücüne sahiptir. Uzun vadede gerçekleştirilecek bu gelişmenin tohumlarının atıldığı üniversiteler, aynı zamanda kültürelve teknolojik gelişmelerin de ileri seviyelere taşındığı yerel ekonominin sosyal kurumlarıdır. Yerel ekonomi için son derece önem arz eden bir eğitim kurumu olan üniversiteler, sahip olduğu potansiyele bağlı olarak bunu geliştirebilir ve bu sayede ekonomiye daha çok katkı sağlayabilir. Üniversiteler sadece bilgi üreten ve bunu işleyen kurumlar değil, aynı zamanda bu bilgi birikiminin ve oluşan kültürel değerin gelecek nesillere aktarımını sağlayan mekânlardır. Bu yanıyla geçmiş ile gelecek arasında adeta bir köprü görevi görmektedir. Ayrıca üniversitelerin bilimsel faaliyetlerle birlikte bilgi birikimine yaptığı katkılar, bölgesel kalkınma sürecinde aktif rol oynamasıyla entegre olunca; şüphesiz ortaya çok daha güzel sonuçlar çıkacaktır. Bölgesel kalkınmada yönlendirici bir güç olması ve sahip olduğu imkânlarıyla bu sürece katılması, ilgili kurum ve kuruluşlarla ortak çalışmalarda bulunmasıyla, kalkınmada beklenen ivmeyi yukarıya taşıyacaktır. Ancak şu gerçek de unutulmamalıdır ki, üniversitelerin sağlayacağı yararlar hiç kuşkusuz kurulacağı mekânınaltyapısına bağlıdır. Altyapısı eksik veya tamamlanmamış bir yerde üniversitenin kurulması beklenen olumlu sonuçları veremeyecek ve bu durum hayal kırıklığı yaşanmasına neden olacaktır. Bu nedenle böyle yerlerde kurulan üniversitelerin beklenen katkıyı verememesi kaçınılmazdır. Çalışma sahamız olan Beykoz’da bulunan beş üniversitenin şehre katkısı yadsınamayacak durumdadır. Özellikle bölge halkı için önemli katma değer sağlayan üniversiteler öğrencilere sundukları imkânlarla öne çıkmaktadır. Beykoz’un denizi, ormanı ve temiz havası buraya gelen öğrenciler için bir artı değerdir. Sahip olduğu bu sakin havası öğrenciler için hoş ve etkili bir çalışma ortamı da oluşturmaktadır. Beykoz halkının eğitime verdiği önemle birleşince üniversitelerin buradaki potansiyeli daha da artış gösterecek ve yeni kurulan üniversitelerin mevcut öğrenci sayılarının da artmasıyla şehir için eğitim vazgeçilmez bir unsur olacaktır. Burada kırsal yerleşmelerdeki zirai uygulama alanları, mevcut üniversiteler için bir avantaj sağlamaktadır. Bununla birlikte bölgede yapılan at yetiştiriciliği, eskiden beri ünlü olan yelkencilik ve kürek sporları gibi faaliyetlerin yeniden canlandırılması ve üniversitelerin bu konularda ilgili bölüm ve fakültelerinin kurulmasıyla da sağlayacağı katkı artacaktır. Bu gibi geliştirilmeye açık imkânlarının bulunması Beykoz’u gelecekte bir marka haline getirebilecek ve sağlayacağı sosyo-ekonomik katkıların yanı sıra kültürel anlamda da ivme kaydettirecektir. Yapılan literatür çalışmaları, arazi çalışmaları ve bu çalışmalardan toplanan verilerin ArcGIS 10.2 programı ile işlenmesiyle oluşturulan haritalar ve swot analizi gibi tekniklerle anlatım zenginleştirilmiştir. Gerçekleştirilen incelemelerle şehir-üniversite ilişkisi, üniversitelerin şehirleşmeye olan etkileri ve çalışma sahamız olan Beykoz’da üniversitelerin şehre katkısı anlatılmaya çalışılacaktır. Bu çalışmalar sayesinde, şehirsel kullanım alanlarının üniversitelerden önce ve sonra olmak üzere değişimlerine bakılarak, şehrin gelecekteki potansiyeli ortaya konulacak, karşılığında ise var olan potansiyelinin nasıl değerlendirilebileceğine yönelik varılan sonuçlar da dikkate alınacaktır.Anahtar Kelimeler: Üniversite, Şehir, Fonksiyon, Özel Fonksiyon, Üniversite Şehri, Beykoz, İstanbul.