Zaman, Mekan, Kadın

Abstract

Ortaçağ Ermeni dini mimarisinde kadın baniler ve inşa ettirdikleri yapılar üzerine devam eden bir çalışmanın parçası olarak metinde, 9. yüzyılın ikinci yarısından itibaren inşa ettirdiği yapılarla öne çıkan Prenses Mariam ele alınacaktır. Ermeni Kralı I. Aşot Bagratuni’nin kızı, Kral I. Simbat’ın kız kardeşi, Sünik Prensi Vasak’ın karısı olan Prenses Mariam’ın her biri Sevan Gölü kenarında olan Sevanavank ve Şoğakavank Manastırlarını kurdurduğu, Vanevan Manastırı’nın da kurulmasında katkısı olduğu, döneme ait yazılı kaynaklardan ve kitabelerden bilinmektedir. Bu manastırlardan Sevan’da Surp Arak’elorts Kilisesi ve Surp Asdvadzadzin Kilisesi, Şoğakavank’ta Surp Bedros Kilisesi bizzat prenses tarafından inşa ettirilmiştir. Vanevan Manastırı’ndaki Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi ise Prenses Mariam’in denetimi ve gözetiminde kardeşi Sepuh tarafından yaptırılmıştır. Prenses tarafından yaptırılan bu kiliseler, özellikle Sevan Manastırı’ndakiler, Ermeni mimarisinde Sünik ekolünün başlangıcı olarak kabul edilir. Bu çerçevede ele alınan metinde ilk olarak genel bir giriş yapılmış, dönem kaynaklarında Prenses Mariam hakkında erişilen bilgiler aktarılmış, yaşadığı Sünik bölgesinin askeri ve siyasi ortamına da yeri geldikçe değinilmiş ve inşa ettirdiği yapılar belirtilmiştir. Ardından Prenses tarafından inşa ettirilen manastırlar mimari olarak kısaca tanıtılmış, varsa, Mariam’ın adının geçtiği yapı kitabelerine de metinde yer verilmiştir. Son olarak da Prenses Mariam odaklı olarak Sünik ekolüne değinilmiş ve Ortaçağ Ermeni dini mimarisinde kadın banilerle ilgili genel bir değerlendirme yapılmıştır.