Prof. Dr. Mustafa Öztürk Onuruna TARİH YAZILARI I

Abstract

Osmanlı Devleti’nin Adalar Denizi’nde hâkim olma stratejisi, 16. yüzyılın sonlarına gelindiğinde büyük ölçüde tamamlanmış durumdaydı. Osmanlı sınırlarına katılan adalar bölgesinde ilk egemenlik paylaşımı, Yunanistan’ın 1830 yılında bağımsız olmasıyla yaşandı. Bu paylaşımda Avrupalı büyük devletlerin müdahalesi belirleyici oldu. 1821 Rum İsyanı’nı destekleyen ve sonrasında Yunan bağımsızlığını sağlayan antlaşmalara garantör devletler sıfatıyla imza atan İngiltere, Fransa ve Rusya ile yapılan müzakereler sonucu Ege’de yeni bir statü oluştu. Buna göre Kuzey Sporad Adaları grubu Yunanistan’a bırakıldı. Bunun dışında Anadolu kıyılarındaki Saruhan Adaları grubunda yer alan Sisam Adası (Samos), Padişah fermanı ve yine üç devletin garantörlüğü ile eyâlet-i mümtaze yani otonom statüye getirildi (1832). Ege Denizi’nde geriye kalan bütün adalarda Osmanlı egemenliği devam ediyordu. Adalar Denizi’ndeki bu son statü, Trablusgarp Savaşı esnasında İtalya’nın Rodos ve Oniki Ada’yı işgali ile tekrar değişime uğradı (1911-1912). Bu savaş sürerken bu sefer Balkan Savaşları başladı. Bu savaşta Ege’deki Türk adaları Yunanistan tarafından işgal edildi (1912-1913). Bu peşpeşe işgaller esnasında adalara dair egemenlik tartışmalarında önemli gündem maddelerinden biri Güney Sporad Adaları maktu vergisi meselesi oldu.