Niyazi Berkes: Yaşamı, Eserleri ve Osmanlı-Türk Modernleşmesi Üzerine Görüşleri

Abstract

Bu çalışmada, Türkiye düşünce tarihine önemli katkılar sunan Niyazi Berkes (1908-1988)’in Osmanlı-Türk modernleşmesi yazınındaki yeri ve önemine odaklanılmaktadır. Berkes’in yapıtlarının niteliği ve görüşleri dikkate alınarak etkilendiği çevre ve etkilediği siyasal akımlar incelenmektedir. Onun bilim felsefesi anlayışı ve kullandığı metotlar açıklanmaktadır. Çalışmalarındaki ortak temalar, Osmanlı devlet-toplum yapısı, çağdaşlaşma, Batılılaşma ve din-devlet ilişkileri olarak belirlenmiştir. Osmanlı devlet-toplum yapısını analiz ederken kullandığı ‘Doğu despotizmi’ yaklaşımı ve çağdaşlaşmanın özü olarak gördüğü ‘sekülerleşme’ dinamiği irdelenmektedir. Çalışmada, Berkes’in Osmanlı-Türk modernleşmesindeki krizler üzerine çözümlemeleri ve yorumları çerçevesinde siyasal düşünceler tarihine olan katkıları ortaya konmak hedeflenmektedir. Berkes’in düşünceleri bilhassa telif eserleri olmak üzere birincil kaynaklar üzerinden incelenirken, onun hakkında yapılmış ikincil kaynaklar da dikkate alınmıştır.