| dc.description.abstract | Lamiaceae familyası üyesi olan Salvia cinsi Türkiye’de 110’u aşkın, dünya genelinde ise 1000'e yakın türle temsil edilmekte olup %50’nin üzerinde endemizm oranı ile ülkemiz için önemli bir gen merkezi konumundadır [1-4]. Türkiye’de “adaçayı” olarak bilinen Salvia türleri soğuk algınlığı, enfeksiyon hastalıkları, diş ve boğaz ağrıları, menstrüal problemler, Alzheimer hastalığında ve diyabete karşı kullanılmaktadır. Salvia cinsine ait türler üzerinde yapılan araştırmalarda, bu türlerin flavonoitler, fenolik asitler, mono-/di-/triterpenoidler içerdiği görülmüştür. Literatürde, Salvia türlerinden elde edilen ekstrelerin ve saf moleküllerinin antimikrobiyal, antioksidan, antikolinesteraz, antidiyabetik, sitotoksik, antialerjik, antiplasmodial ve kardiyovasküler aktiviteleri olduğu tespit edilmiştir [5-7]. Bu çalışmada, Arsuz/Hatay bölgesinden toplanan Salvia sericeo-tomentosa var. sericeotomentosa (SSvST) ve Salvia sericeo-tomentosa var. hatayica (SSvH) taksonlarının kök metanol ekstrelerinin kimyasal içeriği ve antidiyabetik aktivitelerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. SSvST ve SSvH kurutulmuş kökleri sırasıyla diklorometan ve metanol ile soxhlet yöntemi ile ekstre edilip ardından elde edilen metanol ekstrelerinin kimyasal içeriğini tayin etmek amacıyla LC-HRMS çalışması Thermo ORBITRAP Q-EXACTIVE cihazında gerçekleştirilmiştir [8]. Hazırlanan ekstrelerin α-glukozidaz aktiviteleri Bothon ve ark.’nın [9] yöntemiyle yapılmıştır. LC-HRMS analizi sonucunda, SSvST ve SSvH köklerinin metanol ekstrelerinde 13 flavonoid, 8 fenolik asit, 3 diterpen, 1 triterpen, 1 antrakinon ve 4 diğer farklı sınıf moleküller olmak üzere toplamda 30 adet sekonder metabolit içermektedir. 202 SSvST metanol ekstresinde ana bileşikler olarak rosmarinik asit (36464,51 mg/kg), litospermik asit (24219,06 mg/kg), vanilik asit (8463,62 mg/kg), fumarik asit ( 5581,58 mg/kg), salvianolik asit B (5076,29 mg/kg), homogentisik asit (1312,15 mg/kg), hispidulin 7-glikozit (1142,13 mg/kg), kafeik asit (909,11 mg/kg); SSvH metanol ekstresinde ana bileşikler olarak rosmarinik asit (29702,94 mg/kg), litospermik asit (14103,75 mg/kg), vanilik asit (8856,85 mg/kg), fumarik asit (6484,06 mg/kg), salvianolik asit B (3780,72 mg/kg), homogentisik asit (1272,21 mg/kg), hispidulin 7-glikozit (683,24 mg/kg), kafeik asit (836,21 mg/kg) bulunmuştur. SSvST ve SSvH metanol ekstrelerinin anti-diyabetik aktivitesi α-glukozidaz enzim inhibisyon yöntemiyle yapılmış, her iki ekstede α-glukozidaz enzimine karşı akarboz ile kıyaslandığında orta-iyi derece aktivite göstermiştir (sırasıyla %26,81; %21,15). Literatürde, sadece toprak üstü kısmının uçucu yağ ve antimikrobiyal aktivite çalışması [10] yapılmış olan SSvST ve SSvH taksonlarının bu çalışmayla kök metanol ekstrelerinin kimyasal içeriği ve antidiyabetik aktiviteleri belirlenmiştir. Her iki ekstrenin LC-HRMS analizinde majör olarak aynı moleküller tespit edilmiş olmasına rağmen, miktarlarında farklılıklar görülmüştür. Ayrıca, her iki ekstrede de en yüksek yüzde ile rosmarinik asit bulunması ekstrelerdeki antidiyabetik aktiviteyi destekler niteliktedir. Anahtar Kelimeler: Salvia sericeo-tomentosa var. sericeotomentosa; Salvia sericeo-tomentosa var. hatayica; LC-HRMS; antidiyabetik aktivite; α-glukozidaz Kaynaklar 1. Hedge C. Salvia L. Davis PH. In: Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol.7. Edinburgh: Edinburgh Univ. Press; 1982. 2. Celep F ve Kahraman A. Salvia. Güner A, Aslan S, Ekim T, Vural M ve Babaç MT. Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler), A Checklist of the Flora of Turkey (Vascular Plants). İstanbul: Nezahat Gokyigit Botanik Bahcesi ve Flora Araştirmalari Dernegi Yayini; 2012. 3. Celep F, Dirmenci T, Guner O. Salvia hasankeyfense (Lamiaceae), a new species from Hasankeyf (Batman, South-eastern Turkey). Phytotaxa. 2015; 227(3): 289-294. 4. Özhatay N, Kültür Ş, Gürdal B. Check-list of additional taxa to the supplement flora of Turkey VIII. Istanbul Journal of Pharmacy. 2017; 47(1): 31-46. 5. Wu Y, Ni Z, Shi O, Dong M, Kiyota H, Gu Y, Cong B. Constituents from Salvia Species and Their Biological Activities. Chemical Reviews. 2012; 112: 5967−6026.6. Topçu G, Yücer R, Şenol H. Bioactive Constituents of Anatolian Salvia Species. Georgiev V, Pavlov A. Salvia Biotechnology. Springer International Publishing Ag.; 2018. 7. Baytop T. Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi Geçmişte ve Bugün. 2. Basım. Ankara: Nobel Tıp Kitabevleri; 1999. 8. Aydın S, Ertas A, Boga M, Erol E, Toraman GOA, Saygi TK, Halfon B, Topcu G. Di-, and Triterpenoids Isolation and LC-MS Analysis of Salvia marashica Extracts with Bioactivity Studies. Records of Natural Products. 2021; 15(6): 463-475. 9. Bothon FT, Debiton E, Avlessi F, Forestier C, Teulade JC. Sohounhloue D.K. Invitrobiologicaleffects of two anti-diabetic medicinal plants used in Benin as folk medicine. BMC Complementary Alternative Medicine. 2013. 13:51. 10. Tan N, Yazıcı-Tütiniş S, Yeşil Y, Demirci B, Tan E. Antibacterial Activities and Composition of the Essential Oils of Salvia sericeo-tomentosa Varieties. Records of Natural Products. 2017; 11(5): 456-461. | |
