Felsefe-Kelam Etkileşimi Bağlamında İbn Teymiyye’nin Fahreddîn Er-Râzî Eleştirisi

Abstract

Bu çalışmanın temel meselesi İbn Teymiyye’nin (ö. 728/1328) ilâhî sıfatlar bağlamında Fahreddîn er-Râzî (ö. 606/1210) eleştirisidir. İbn Teymiyye çeşitli eserlerinde Râzî’nin Eş‘arî sıfatlar teorisini dönüştürerek felsefi haline getirdiğini iddia etmektedir. Ona göre er-Râzî gerek sıfatların kendinde hakiki anlamını inkâr ederek gerekse felsefi argümanlara başvurup uzak teviller yapmak suretiyle ilahi sıfatları tamamen felsefi bir forma taşımıştır. Bâhusus, sıfatların mânâlar ve nispetler olduğunu iddia etmek suretiyle sıfatların ontolojik statüsünü felsefi bakış açısıyla uyumlu hale getirmiştir. Dolayısıyla Râzî eliyle Eş‘arî sıfatlar teorisi tamamen felsefi bir karakter kazanarak Ehl-i sünnet çizgisinden çıkmıştır. Bu çalışmanın temel iddiası ise İbn Teymiyye’nin Râzî hakkındaki eleştirilerinin kısmen doğru olmakla birlikte eksik olduğudur. Özellikle ilâhî sıfatların felsefi argümanlar ve felsefi kavramlar üzerinden tartışılması Râzî ile yerleşik hale gelmesine rağmen ilâhî sıfatların felsefi teoriler yoluyla güncellenmesi Taftazânî’nin (ö. 792/1390) eserlerinde gerçekleşmiştir.