Darlık Deresi ve Kollarının (Şile-İstanbul) Su Kalitesinin Bazı Fiziksel ve Kimyasal Parametreler Açısından Değerlendirilmesi

Abstract

Amaç: Sunulan bu çalışmanın amacı İstanbul İli’nin en önemli su kaynaklarından biri olan Darlık Baraj Gölü’nü besleyen, Darlık Deresi ve kollarının su kalite değerlerini bazı fiziksel ve kimyasal parametreler açısından mevsimsel olarak incelemek ve trofik düzeyini belirlemektir.

Materyal ve Yöntemler: Ekim 2008-Eylül 2010 tarihleri arasında Darlık Deresi üzerinde mansaptan membaya doğru olacak şekilde 5 istasyon seçilmiştir. Seçilen istasyonlardan 1., 2. ve 5. İstasyon Darlık Deresi anakol üzerinde yer almaktadır. Üçüncü ve 4. İstasyonlar ise yan kollar üzerinde seçilmişlerdir. İstasyonlarda aylık periyotlarla su örnekleri alınmıştır. Alınan su örnekleri soğuk koşullarda İ.Ü. Su Ürünleri Fakültesi İçsular Biyolojisi laboratuvarına getirilip standart metodlar uygulanarak klorofil-a, nitrit azotu, nitrat azotu, ortofosfat, toplam fosfor, demir, silika, sülfat ve toplam katı madde miktarları belirlenmiştir. Arazi çalışması esnasında WTW-340i marka çoklu ölçüm cihazı ile çözünmüş oksijen, su sıcaklığı, elektriksel iletkenlik, pH ve tuzluluk değerleri belirlenmiştir. Örnekler mevsimsel olarak değerlendirilmiştir. Elde edilen verilere çeşitli istatistiki analizler ve fiziksel ve kimyasal değişkenlerin önemi ile havzanın su kalitesi durumu belirlenmiştir.

Bulgular: Darlık Barajı 1985-1989 yılları arasında Darlık Deresi üzerinde İstanbul Anadolu yakasında inşa edilmiştir. İstanbul’un önemli içme suyu kaynaklarından biridir. Barajın inşa edildiği bölge sık ormanlarla kaplıdır. Darlık havzası’nda ağaç kesimi ile orman ürünleri üretimi gerçekleştirilmektedir. Gerçekleştirilen orman seyreltme çalışmaları sonucunda erozyonla derelere taşınan sediman miktarı artmakta, dolayısıyla bulanıklık ve derelerin göle taşıdığı madde miktarı da artmaktadır. Darlık deresi tipik Akdeniz Bölgesi akarsularının özelliklerini göstermektedir. Kaynağından itibaren çoğunlukla taşlık ve kumluk dip yapısına sahip olan Darlık Deresi, yaz aylarında ya tamamen ya da kısmen kurumakta ve yağışlı dönemlerde ise havzasında topladığı yağışlarla beraber akışa geçerek ulaşabileceği en yüksek hıza ve en fazla su hacmine ulaşmaktadır. Yapılan analizler ve sonucunda incelenen fiziksel ve kimyasal parametrelerin değerleri, mevsimsel değişimler ve akarsuyun içinde bulunduğu yatakla uyumlu çıkmıştır. Çoklu karşılaştırmalı istatistiki analizler sonucunda istasyonlara ve mevsimlere göre belirlenmiş parametreler arasında anlamlı farklılıklar bulunmuştur (P<0.05). Farklı parametrelerin farklı istasyonlarda önem kazandığı tespit edilmiştir.

Sonuç ve Tartışma: Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nın İçme suyu elde edilen veya elde edilmesi planlanan yüzeysel suların kalitesine dair yönetmelikteki (20.11.2005 tarih ve 25999 sayılı Resmi Gazete) kriterlerine göre, darlık Baraj Gölü’ne akan derelerde TKM hariç ölçülen fiziksel ve kimyasal değerlere göre derelerdeki su, iyi su kalitesinde (A1) bulunmuştur. Darlık Deresi ve kollarının buunduğu havza şimdilik şehir baskısından uzak kalmış olsa da İstanbul’un sınırlarına doğru büyümeye devam etmesi nedeniyle yakın zamanda bu baskı ile karşı karşıya kalacaktır. Darlık barajının su tutma kapasitesinin ve süresinin arttırılması için havza içerisinde ağaç kesme faaliyetlerinin kontrollü yapılması, tatlı su ekosistemlerinin sağlık göstergelri açısından hidrolojik, fiziksel kimyasal ve biyolojik verilerin sürekli izlenmesi gerekmektedir. Bu sayede doğal ortamda meydana gelebilecek değişimlerin takip edilmesi ve karşılaşılacak olumsuz durumlara karşı önlem alınması daha kolay olacaktır.

Anahtar Kelimeler: Akarsu, havza, İstatistik, Su kalitesi, trofik düzey

Teşekkür: Saha çalışmalarındaki katkılarından dolayı Cihan Gaygusuz’a teşekkür ederiz. Bu çalışma İ.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü’nde yapılan “Darlık Barajına Akan Derelerde Cyprinidae Familyasına Ait Baskın İki Türün Biyoekolojik Özellikleri” başlıklı doktora tezi kapsamında hazırlanmıştır.