Namaz ve Yahudilikteki Günlük İbadet

Abstract

Yahudilikte günlük ibadet (tefila), İslam’daki namazla ilgili olarak süregelen bir tartışma konusudur. Bazıları Yahudi günlük ibadetlerinin özellikle şekil ve biçim açısından İslam’daki namazın (salât) kökeni olduğunu ve Hz. Muhammed’in namazı Yahudi kültür çevresinden öğrendiğini tartışmaktadır. Ancak Yahudilikte günlük ibadetlerin gelişimine dair tarihsel süreç bunun desteklememektedir; zira Hz. Muhammed’in peygamberliği döneminde İslam’daki namaza benzer bir şekil ve biçime rastlanmamaktadır. İlk elden Yahudi dinsel literatürü incelendiğinde Yahudilikte günlük ibadetlerin tapınaktaki günlük kurban ritüellerinden hareketle günde üç vakit olacak şekilde Yazıcı Ezra başkanlığındaki bir heyet tarafından düzenlendiği anlaşılır. İkinci Tapınağın yıkılışı sonrası günlük ibadet geleneğinde bazı değişiklikler oldu ve İslami dönemin başlangıcında günlük ibadetler genelde ayakta durmak suretiyle eda edilmekteydi. İlerleyen İslam egemenliği döneminde ise Yahudi kültüründeki günlük ibadet geleneği İslami uygulamalardan etkilendi. Sadece Anan ben David tarafından kurulan 8. yy Karailiği değil, ana gövde Rabbinik gelenek de İslam geleneğinden etkilendi. Böylelikle 12. yy’ın ünlü Yahudi din bilgini Maimonides, şekil ve biçim açısından ibadet öncesi temizlenme ritüelini ve ibadetleri yeniden düzenlemek suretiyle Rabbinik Yahudiliğin günlük ibadetlerini gözden geçirdi. Böylece kolların ve ayakların yıkanması, tam rükû ve secde gibi şekiller Ortaçağda Yahudiliğin hem Karailik hem de Rabbinik geleneğinde ortaya çıktı. Günümüz Yahudiliğine geldiğimizde, Rabbinik gelenek bağlısı Yemen ve Etiyopya Yahudiliği gibi bazı gruplarla Karai ve Samiri Yahudiliği haricinde Yahudilerin kahir çoğunluğu günlük ibadetlerini genelde ayakta icra ederler ve tam rükû ve secde gibi ritüellere yer vermezler. Bununla birlikte genelde Talmide Ha-Rambam olarak bilinen bazı revizyonist gruplar Yahudi günlük ibadetlerinin şeklini ve biçimini Ortaçağda Maimonides gibi Yahudi din bilginlerinin tanımlamalarından hareketle yenideninşa etmeye çalışmaktadırlar.