Lutfi Divanı'nda Tekrar Grupları

Abstract

Türk dili tarihi, Köktürk ve Uygur edebî dillerini içine alan Eski Türkçe dönemi (VI.-IX. yy.) ile başlatılmaktadır. Ortak yazı dilinin hüküm sürdüğü Ötüken merkezli siyasi erk XI. yüzyılda dağılınca Eski Türkçe dönemi, yerini farklı siyasi yapılanmalarla birlikte Orta Türkçe dönemine (XI.-XVI. yy.) bırakmıştır. XV. yy.'de şekillenmeye başlayıp XVI. yy.'de ortak yazı dili çerçevesinde vücut bulan Doğu Türkçesi, Orta Türkçedeki diğer dönemlerden farklı olarak tek siyasi merkezli bir dönem Türkçesi olma özelliğine sahiptir. Ali Şîr Nevayî'nin daima övgü ile bahsettiği Lutfî, Doğu Türkçesi döneminin kudretli bir XV. yy. şairi olarak bilinmektedir. Türkçe şiirleri ve bu şiirlerindeki dil ve üslûp özellikleri bakımından çağdaşlarından ayrılmaktadır. Bu makalede, Lutfî Divanı'nda yer alan tekrar grupları araştırılacak ve elde edilen veriler; anlamları, yapı ve kuruluşları, sözcük türleri ve cümledeki görevleri bakımından dört ayrı başlıkta tasnif edilerek verilecektir. Bu çalışmada, Günay Karaağaç tarafından hazırlanmış Lutfî Divanı'nın 1997 yılında Türk Dil Kurumu Yayınlarından çıkan tenkitli metni esas alınmıştır. Lutfî'nin divanda kullandığı dil ve üslûp, incelemesi yapılacak olan tekrar grupları vasıtası ile ortaya konulacak ve bu sözcük öbeklerinin şiirin anlatımında ne derecede etkin rol oynadığı belirlenmeye çalışılacaktır. Anahtar Sözcükler: Doğu Türkçesi, Lutfî Divanı, Tekrar Grubu, Edebî Dil ve Üslûp