Medikal Turizm: Akademik Çalışmalara Genel Bir Bakış

Abstract

Öz: Giriş: Küreselleşmenin sağlık hizmetlerindeki boyutu medikal turizm olarak ifade edilmektedir. Medikal turizm, insanların yaşadıkları yerden başka bir ülkeye sağlık hizmeti almak amacıyla seyahatleri şeklinde ortaya çıkmaktadır. Medikal turizm yeni bir kavram olmamakla birlikte, son yıllarda küresel anlamda artış göstermektedir. Önceleri daha çok az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülke vatandaşlarının daha ileri tedavi için yurt dışında tedavi arayışı şeklinde ortaya çıkan medikal turizm, bu akış devam etmekle birlikte daha değişik sebeplerle tersi yönünde de ortaya çıkmaktadır. Gelişmiş ülke vatandaşlarının medikal turizmi tercih etmesinde etkili olan motivasyon; sağlık hizmetlerinin artan maliyeti, sigortasız kişilerin bulunması, sigorta kapsamı dışında kalan tedavilerin olması, bazı ülkelerde uzun bekleme listelerinin bulunması, etik ve yasal sebeplerle bazı tedavilerin bazı ülkelerde yapılamaması, estetik ya da bağımlılık gibi tedavilerin mahremiyet içerisinde yapılmasının istenmesi gibi sebepler sayılabilir. Bunun yanında özellikle az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelerde bazı tedavilerin yapılamıyor olması ya da daha kaliteli sağlık hizmeti alma beklentisi gibi sebepler medikal turizmi desteklemektedir. Medikal turizm kavramı ve bu kapsamda seyahat eden kişi sayısı tam olarak ifade edilememektedir. Çok sayıda ulusal ya da uluslararası yayında ele alınmasına rağmen, neden bazı kişilerin denizaşırı ülkelerden tedavi talep ederken, bazılarının bu alternatifi kullanmadıkları tam olarak anlaşılamamıştır. Amaç: Bu çalışma medikal turizm kapsamında yapılmış olan akademik çalışmaların genel olarak incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Kapsam: Çalışmanın kapsamını PubMed, Google Scholar, Emerald ve ScienceDirect veri tabanlarından 2007-2017 yılları arasında “medical tourism” anahtar kelimeleriyle yapılan arama sonuçları arasında, başlığında “medical tourism” ifadeleri yer alan 120 makale oluşturmaktadır. Sınırlıklar: Çalışma; PubMed, Google Scholar, Emerald ve ScienceDirect veri tabanlarından 2007-2017 yılları arasında “medical tourism” anahtar kelimeleriyle yapılan arama sonuçları içerisinden başlığında “medical tourism” ifadesi yer alan makalelerle sınırlandırılmıştır. Yöntem: Literatür taraması ile ulaşılan makaleler derlenerek “Ms. Excel Özet Tablolar” ile analiz edilmiştir. Bulgular: Yapılan çalışmaların ülkeleri incelendiğinde; Kanada, ABD ve Birleşik Krallık yazarları, 1. ülke yazarlarının, % 53’ünü, 2. ülke yazarlarının, % 55’ini, 3. ülke yazarlarının, % 57’sini oluşturmaktadır. Tüm yazar sayıları incelendiğinde Kanada % 25, ABD % 22 ve Birleşik Krallık % 8’ini oluşturmaktadır. Çalışmaların % 98’i PubMed ve Google Scholar veri tabanlarından elde edilmiştir. Yapılan çalışmalarda analiz yöntemi olarak; % 29 literatür taraması, % 25 derleme, % 35 birincil veriler (anket, odak grup görüşmesi gibi) kullanılmıştır. Yapılan çalışmaların % 70’i 2013 yılından sonra yapılmıştır. Elde edilen makaleler toplam 82 ayrı dergide yayınlanmıştır. Yapılan 120 çalışmanın; 16’sı medikal turizmin etik boyutunu, 16’sı medikal turizmin gelişimini, 14’ü medikal turizm politikalarını, 10’u medikal turizmin küresel sağlık boyutunu, 9’u medikal turizmde ülke tercihi ve karar sürecini, 7’si medikal turizm model önerisini, 7’si medikal turizmin pazarlanması boyutunu incelemiştir. Yapılan çalışmalarda en çok kullanılan 20 anahtar kelime incelendiğinde “medical tourism” kavramı % 38 ile en çok kullanılan anahtar kelimedir. Sonrasında sırasıyla; Sağlık Sistemleri, Küreselleşme/Sağlık Sistemlerinin Küreselleşmesi/Küresel Sağlık Eşitliği/Küresel Adalet, Kalitatif Metot/Analizler, Maliyet Analizi, Medikal Seyahat, Kozmetik/Estetik Cerrahi takip etmektedir. Sonuç: Kişilerin medikal turizm amacıyla yaptıkları seyahatlerde genel olarak; maliyetler arasındaki farklılıklar ve hizmet kalitesi, etkili ve belirleyici olmaktadır. Uzun bekleme süreleri ve yüksek tedavi maliyetleri nedeniyle kişiler; kaliteli, kolay erişilebilir ve daha uygun maliyetlerle tedavi olanakları sağlayan medikal turizmi tercih etmektedirler. Medikal turizm olgusu sağladığı olanakların yanında, ülke sağlık sistemlerinde eşitsizliklere yol açması ve bazı etik hususlar yönünden tartışılmaktadır. Literatür çoğunlukla medikal turizmin etik boyutu üzerine odaklanmıştır. Bununla birlikte medikal turizmin gelişimini ve ülkelerin politikalarını inceleyen makale sayısı da oldukça fazladır. Medikal turizm modeli geliştirilmesi kapsamında yapılan çalışmalarda, tüm paydaşların katkısının alınması olmazsa olmaz bir unsur olarak ortaya çıkmaktadır. Medikal turizmde ön plana çıkan tedaviler; sigortaların kapsamı dışında kalan estetik, göz ve diş tedavileri olarak sayılabilir. Ayrıca maliyet ya da bekleme süreleri gibi sebeplerle; koroner bypass, organ nakli ve eklem protezleri gibi büyük cerrahi operasyonlar için de medikal turizm tercih edilmektedir. Ayrıca hastaların medikal turizm sonrası yaşadığı komplikasyonları, sağlık sorunlarını ve bunun sonucu oluşan maliyetleri de vurgulayan çalışmalar bulunmaktadır. İncelenen çalışmaların çoğunluğu medikal turizmde hasta gönderen ve kabul eden ülkelerde yapılmıştır. Çalışmalar son yıllarda artış gösteriyor olsa da daha ileri araştırmalara duyulan ihtiyaç açıkça ortadadır.

Anahtar Kelimeler: Sağlık Yönetimi, Medikal Turizm, Literatür Taraması