Sosyoloji Tarihyazımında Eğilimler

Abstract

Bildirinin amacı, sosyoloji tarihyazımı alanında özellikle 1970’lerden bu yana görece yoğunlaşan tartışma ve eğilimlerin gruplanıp analiz edilerek eleştirel bir değerlendirmeye tabi tutulmasıdır. Sosyoloji tarihinin nasıl yazıldığına/yazılacağına odaklanan sosyoloji tarihyazımı; tarihyazımı, bilim tarihi, bilim felsefesi ve bilim sosyolojisinin kesiştiği bir konumda bulunmakta ve bu alanlardaki birikimin sosyal bilimlere, daha özelde sosyolojiye uyarlanma çabasını yansıtmaktadır. Sosyoloji, kendi donanımı gereği özdüşünümsel olmaya doğa bilimlerinden daha yatkınken, sosyoloji tarihine ve “sosyolojinin sosyolojisi”ne gösterilen ilginin daha düşük seviyede kalması ilginçtir. Amerika’da Tiryakian ve Almanya’da Lepenies gibi isimlerin çabalarıyla bu alan belli bir çalışma hacmine ulaşmış ve görünürlük kazanmıştır. Bu bağlamda içsel ve dışsal faktörlerin sosyoloji tarihi yazılırken açıklamaya dahil edilme biçimleri; paradigma kavramını sosyoloji tarihine uygulama çabaları; okul/ekol, yaklaşım/teori, kavram ve alan/branşların tarihine odaklanan sosyoloji tarihyazım girişimleri mevcuttur. Sosyoloji tarihinin komşu disiplinlerle etkileşiminin incelenmesi sayesinde sosyal bilimler alanına ilişkin daha bütünsel bir bilim tarihi anlatısı kurmak mümkün olmaktadır. Otobiyografi, biyografi ve hatıratlar üzerinden bir sosyoloji tarihi inşa etmek şeklinde daha derinlemesine ve mikro analize müracaat eden çağdaş bir eğilim de vardır. Milli sosyoloji geleneklerinin oluşum ve şekillenişleri sosyoloji tarihyazımının başından beri ilgi duyulan bir konu olsa da, son dönemde milli sosyolojiler arası bireysel ve kurumsal etkileşimler ve belli sosyologların farklı ulusal sosyoloji bağlamlarında alımlanışları üzerinde daha yoğun olarak durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Sosyoloji Tarihi, Sosyoloji Tarihyazımı, Bilim Sosyolojisi, Sosyolojinin Sosyolojisi