İstanbul'un Jeolojisi Sempozyumu

Abstract

İstanbul kuzeyinde yüzeylenen ve Kavaklar grubu olarak isimlendirilen Üst Kretase yaşlı volkanojenik istif, birbirleri ile uyumlu (1) Bozhane, (2) Garipçe ve (3) Kısırkaya formasyonlarından meydana gelir. Bozhane formasyonu başlıca silisiklastik türbiditlerden oluşur. Ölçülmüş görünür kalınlığı 2000 m’den fazla olan Garipçe fm, kalınlığı 50 m’yi yer yer aşan moloz akıntısı ürünü volkanoklastik çökelme üniteleri, hyaloklastitler, volkanik breş, epiklastik kumtaşı ve az oranda lav akıntılarından oluşur. Birim içinde piroklastik ürünlere hemen hiç rastlanmaz. Garipçe fm’nun üst düzeylerine doğru tane boyu ve tabaka kalınlıkları incelir. En üstte yer alan Kısırkaya formasyonu, olivinli bazaltik lav ve bunların epi- ve piro-klastik eşdeğerlerinden oluşur. Volkanik fasiyes açısından bir lav deltasına benzer özellikler sergiler. Kavaklar grubu, belirli zonlar boyunca ortaç ve bazik dayklar tarafından kesilmektedir.

Garipçe formasyonunun içerdiği lav, dayk ve bloklar, MORB’a normalize örümcek diyagramlarında yitim bileşeni içermektedirler. Kısırkaya formasyonu’nun lavları ise alkali levha içi desenleri sunmaktadır. Jeokimyasal ve petrografik veriler, Kısırkaya’nın alkalen ve Garipçe’nin kalk-alkalen magmalar arasında yaygın bir magma karışımının varlığına işaret etmektedir. Jeokimyasal veriler, Kavaklar grubu’nun çökeldiği havza içindeki volkanizmanın zaman içinde litosferik kaynaktan türeyenden astenosferik kaynaktan türeyene doğru bir evrim geçirmiş olduğunu göstermektedir. Kavaklar grubunun stratigrafisi, petrolojisi ve jeokimyasal özellikleri, söz konusu istifin litosferik bir gerilme ortamında oluşumunu yansıtmaktadır. Bu çalışmada ortaya çıkan sonuçlar, fasiyes özellikleri nedeniyle Kavaklar grubu içinde hiçbir birimin yay ortamına ait olamayacağını göstermektedir. Grup içinde lavların hacimsel olarak ihmal edilebilir orana sahip olması, volkanoklastiklerin istifin hemen tümüne hakim olması ve ortamın sürekli olarak negatif bir rölyef sergilemiş olması, yay ortamı ile değil rift ortamı ile uyum içindedir. Özetle, bu çalışmada Kavaklar grubu, Karadeniz’in Üst Kretase döneminde riftleşmesi ile ilişkili volkanik kenar istifi olarak yorumlanmıştır.

Anahtar kelimeler: Pontidler, rift volkanizması, yitim bileşeni, volkanoklastik, volkanik fasiyes.