JEOKİMYASAL STRATİGRAFİNİN PETROLOJİDE KULLANIMI: ETRÜSK VOLKANININ VOLKANOSTRATİGRAFİK VE JEOKİMYASAL VERİLERİNDEN BİR ÖRNEK

Abstract

püsküren lavlar, volkandan çıkarak başlıca jeomorfolojinin, lavın fiziksel özelliklerinin,

bileşiminin ve püskürme şiddetinin kontrolünde farklı yönlere doğru ilerler ve farklı

genişlikte alanlar kaplarlar. Tek bir lav incelendiğinde, kapladığı alanın farklı yerlerinde

kalınlığının genellikle geniş bir aralıkta değiştiği görülür. Jeokimyasal stratigrafi, volkanik

bir merkezden püskürerek birbirinden farklı yönlerde ve mesafelerde akan lavların

kalınlıklarının belirlenmesi ile hem lavın kendi içindeki jeokimyasal değişimlerin hem de

volkandan püsküren lav birimlerinin stratigrafik olarak denetlenmesi suretiyle, bir volkanik

sistemdeki zamana bağlı jeokimyasal değişimlerin ve bunların petrolojik nedenlerinin

görülebilmesi olanağı sağlar. Jeokimyasal verilerin bu şekilde sunulması, birçok petrolojik

parametrelerdeki zamana bağlı değişimlerin ortaya çıkarılması ve volkanik sistemlerin

magmatik evrimlerinin değerlendirilmesi için çok kullanışlıdır.

Van Gölü’nün kuzeydoğusunda yer alan Pliyosen yaşlı Etrüsk stratovolkanı, at nalı şekilli

kalderası ve 3100 m yüksekliği ile Doğu Anadolu’da çarpışmayla ilişkili önemli volkanik

çıkış merkezlerinden biridir. K-Ar jeokronolojik yaş verileri Pliyosen’de 4.9 ile 4.5 My zaman

aralığında bugünkü Etrüsk volkanının bulunduğu bölgede geniş alanlar kaplayan bir plato

bazalt volkanizmasının hüküm sürmüş olduğunu ve daha sonra Etrüsk volkanik sisteminin

ana gövdesinin 4.3 ile 3.6 My zaman aralığındaki dönemde bu plato üzerinde oluştuğuna

işaret etmektedir. Etrüsk volkanının ilk ürünleri trakitik ve latitik lav akışları, kaya çığı

çökelleri ve bu birimleri radyal olarak kesen dayk sistemleridir. Bu volkanik ürünler, kaldera

sonrası evre boyunca volkanın yamaçlarından püskürmüş trakidasitik ve riyolitik lav akışları

ile üzerlenmiştir.

Bu çalışmada K-Ar jeokronolojik yaş verileri, saha gözlemleri ve jeokimyasal analiz sonuçları

ile oluşturulan jeokimyasal stratigrafik kesitler ile volkanın altındaki magma odasının

evrimleşme süreçleri incelenmiştir. Jeokimyasal stratigrafik kesitler, Etrüsk volkanı altındaki

magma odasında magma karışımı (mixing – replenishment), asimilasyon ve kristalenme

süreçlerinin egemen olduğunu göstermektedir. Sözkonusu kesit, trakitik magmanın

bulunduğu magma odasının periyodik olarak bazaltik primitif magma ile tazelendiğine ve bu

işlem sonucunda latitik ile trakidasitik magmaların oluşturduğuna işaret eder.

Anahtar Kelimeler: Jeokimyasal stratigrafi, volkanostratigrafi, petroloji, Etrüsk volkanı.