29-72 aylık çocukların olumsuz ve prososyal yalan söyleme davranışlarının incelenmesi

Abstract

Yalan söyleme davranışları konusunda yapılan çalışmalar çocukların genellikle üç yaşından itibaren basit yalanlar söyleyebildiklerini göstermektedir. Ancak ülkemizde bu konuda çalışmaların yapılmamış olması, Türkiye’deki çocukların yalan söyleme becerileri konusunda yorum yapılmasını zorlaştırmaktadır. Bu nedenle, mevcut çalışmada ülkemizdeki okul öncesi dönem çocuklarının olumsuz ve prososyal yalan söyleme davranışları incelenmiştir. Araştırma nicel araştırma yöntemlerinden betimsel yöntem ile yürütülmüş, yapılandırılmış doğrudan gözlemle davranışlar kaydedilmiştir. Çalışmaya yaşları 29-72 ay (Ortay= 51,94) arasında değişen 62’si kız, 62’si erkek olmak üzere toplam 124 çocuk katılmıştır. Katılımcıların olumsuz yalan söyleme davranışlarını değerlendirmek için cazibeye karşı koyma görevi, prososyal yalan söyleme davranışlarını değerlendirmek için de hayal kırıklığına uğratan hediye görevi kullanılmıştır. Analizler sonucunda, olumsuz yalan söyleme konusunda büyük yaş çocuklarının anlamlı olarak daha başarılı oldukları; prososyal yalanların ise yaşa göre anlamlı farklılık göstermediği bulunmuştur. Bulgular büyük yaş çocuklarının gelişmekte olan bilişsel becerileri ve yaşla birlikte daha çok etkilendikleri sosyalleşme süreçleri kapsamında tartışılmıştır. Sonuçlar, Türkiye’de henüz emekleme aşamasında olan küçük yaş çocuklarının yalan söyleme davranışları konusunda öncü bilgiler sağlaması bakımından önem taşımaktadır.