EKONOMİK GÜVENLİK ENDEKSİ: TÜRKİYE VE 14 AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKESİ ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME

Abstract

Ekonomi literatüründe, gelecekte meydana gelebilecek olaylar hakkındaki belirsizlikler iki farklı yaklaşım merkeze alınarak incelenmiştir. Bunlar, genel olarak “kırılganlık” ve “ekonomik güvenlik” perspektifleri olarak tanımlanmaktadır. Kırılganlık perspektifi özellikle yoksul ülkeler bağlamında ele alınmış olup, araştırma konusu genellikle düşük gelirli ülke vatandaşlarının kronik yoksulluğa girme olasılığı ile ilgilidir. Ekonomik güvenlik ise, gelirlerin nispeten daha yüksek olduğu ve mutlak yoksulluğun büyük bir problem olarak kabul edilmediği zengin ülkeler bağlamında incelenmiştir. Bu bağlamda, ekonomik güvenlik eksikliğinden kaynaklanan potansiyel ekonomik risklere karşı koruma elde edememe durumu, ülkelerin gelir durumuna, zengin ya da yoksul olduğuna bakılmaksızın tüm ülkeleri ilgilendirmektedir. Buradan hareketle bireylerin ekonomik risk ve kayıplarının azaltılması gerekliliği önemli bir politika konusudur. Bu çalışma, 2010-2016 yıllarını kapsayan dönemde Türkiye ve 14 Avrupa Birliği ülkesini içeren bir ülke grubu üzerinden “Ekonomik Güvenlik Endeksi” için güncel tahminler sunmaktadır. Çalışmada, Ekonomik Güvenlik Endeksi hakkında yakın geçmişte geliştirilen metodolojiler ve uygulamalar arasındaki farklılıklar dikkate alınarak, endeksin ölçümünde kullanılacak değişkenlerin belirlenmesi ve standardizasyonuna ilişkin yöntemler tartışılmaktadır. Bu kapsamda, özellikle yakın zamanda ekonomik güvenliğin basit ve tutarlı bir ölçümünü sunmayı amaçlayan Yaşam Standartları Araştırmaları Merkezi (CSLS), Rockefeller Vakfı ve Yale Üniversitesi tarafından desteklenen ve gelişen metodolojilerin önemi üzerinde durulmaktadır. Bu çalışma, gelecekte meydana gelebilecek olası ekonomik kayıpların bir toplumda yaygınlığının ölçüsünü tanımlamak için “ekonomik güvenlik” kavramsallaştırması hakkında büyük ölçüde CSLS bünyesinde toplulaştırılan literatüre dayandırılmaktadır. Ancak bu durum, çalışmanın bağlamının ve gelecekteki belirsizliklerin, “ekonomik güvenlik” perspektifinde uygun bir şekilde ele alınmasını ve olası metodolojik seçimlerin dikkate alınmasını gerektirmektedir. Bu bağlamda, çalışmanın öncelikli amacı, ekonomik güvenlikten ne anlaşılması gerektiğini ortaya koymaktır. Bağlam ne olursa olsun bu çalışma, Osberg ve Sharpe (2002) tarafından geliştirilen ve Salzman’ın (2003) katkılarını içeren metodolojiyi takip etmektedir. Bununla birlikte, çalışmada, uygulamada bir araya getirilen değişkenlerin standardizasyonu için kullanılacak “Doğrusal Ölçekleme Tekniği” ve “Gauss Normalizasyonu” (Z-Skoru) olarak adlandırılan alternatif iki yöntem açıklanmaktadır.Bu amaç ve kapsamdan hareketle, çalışmada ele alınan ülkeler açısından uluslararası karşılaştırmalara imkân tanıyan “ekonomik güvenlik endeksi” hesaplanmıştır. Bunu yaparken işsizlik, hastalık, dulluk ve yaşlılık durumlarının tüm ülkeler için ortak güvensizlik alanları olduğu kabul edilmiş ve uluslararası alanda genel kabul gören bir sınıflandırma esas alınmıştır. Çalışmada, öncelikle bu ortak dört risk alanı için analiz dönemi boyunca ayrıendeksler oluşturulmuştur. Daha sonra, söz konusu endeks bileşenleri tek bir endekste toplanarak “genel ekonomik güvenlik endeksi” elde edilmiştir. Genel ekonomik güvenlik endeksinde özetlenen sonuçlar, 2010-2016 dönemini kapsamaktadır. Fakat, bileşik endeksin farklı bileşenlerini oluşturan işsizlik, hastalık, dulluk ve yaşlılık durumları için oluşturulan endeksler için yapılabilecek analizler daha uzun dönemleri kapsayabilmektedir. Bu kapsamda, 14 Avrupa Birliği ülkesi ve Türkiye açısından 2010-2016 dönemine ait Dünya Bankası, Avrupa İstatistik Ofisi, Dünya Sağlık Örgütü ve OECD’den elde edilen veri setleri kullanılmıştır. Nihai aşamada, belli bir ortak yıl için “Doğrusal Ölçekleme Tekniği” ve “Z-Skoru Normalleştirme” sonuçları bir ağırlıklandırma şeması kullanılarak ülke performansları açısından karşılaştırılmaktadır. İki farklı yöntemle hesaplanan sonuçlar hem ülkeler açısından hem de yıllar itibariyle önemli ölçüde farklılaşmaktadır.Anahtar Kelimeler: Ekonomik Güvenlik, SosyalKoruma, Sosyal Güvenlik, Kırılganlık