Sözleşmeli Çiftçilik: Beykoz Örneği

Abstract

Türkiye’de 1980 sonrasında serbest pazar ekonomisine geçiş süreci başlamıştır. Özellikle 2000 sonrasında yasal düzenlemelerle beraber, tarımda devlet desteklerinin azaldığı, taban fiyat uygulamasının birçok ürün için kaldırıldığı, ürün fiyatlarının piyasa koşullarına bırakıldığı ve bununla dünya piyasalarıyla uyumun sağlanmaya çalışıldığı görülmektedir. Bununla beraber kırsalda özellikle genç nüfus istihdam kaygısıyla şehre göç etmeye devam etmektedir. Kırsalda kalanlar da tarımda üretim birimi olarak varlıklarını sürdürebilmek adına beka mekanizmaları şeklinde adlandırılan stratejiler geliştirmişlerdir. Tarımda metalaşmanın artmasıyla birlikte, çiftçiler ayakta kalabilmek için gelir kaynaklarını çeşitlendirmek, üretimi çeşitlendirmek, ürün kalitesini artırmaya yönelik iyi tarım uygulamaları veya organik tarıma yönelmek, sertifikasyona dayalı üretim ve sözleşmeli çiftçilik yapmak gibi çeşitli uygulamalara başvurmaktadır.Sözleşmeli çiftçilik uygulamasında, sözleşme şartları ürün çeşidine göre değişir, alıcılar ürünün kalitesine dair standartlar belirler ve bu standartlara uyum sağlaması için ürünün tohumdan son haline gelinceye kadar gerekli girdiler konusunda üreticilere destek olurlar. Sözleşmeli çiftçiliğe şartların genel olarak alıcılar lehine belirlendiği ve çiftçilerin aleyhine koşulların yer aldığı yönünde eleştiriler getirilir. Öte yandan birçok üretici ürünü satma garantisi anlamına gelen bu uygulamaya taraftar görünmektedir.Ocak 2020’de Beykoz Tarım Çalıştayı’nda önemli ve modern bir yöntem olarak gündeme gelen “Adil Sözleşmeli Tarım Projesi”, Mayıs 2020’de Beykoz Belediyesi’nin 19 çiftçi ile sözleşme imzalamasıyla hayata geçirilmiştir. Baldan karpuza çeşitli ürünlere alım garantisi sunulan proje ile tüketicilere kaliteli ve sağlıklı ürün imkânı sunulurken, üreticiler daha fazla gelir elde etme olanağı kazanmaktadır. Bu çalışmada “adil sözleşmeli tarım”ın üreticiler ekseninde nasıl sonuçlar doğurduğu, sözleşmeye katılan üreticilerle görüşmeler yapılarak ele alınmıştır. Söz konusu projenin uygulanma örneklerinin sonuçlarına yer verilen çalışmada, kırsal kalkınma ve bölgesel kalkınmanın sürdürülebilirliği çerçevesinde uygulamaya yönelik bir değerlendirme sunulacaktır.Anahtar Kelimeler: Tarım, Beykoz’da tarım, kırsal kalkınma, sözleşmeli çiftçilik, kırsal sürdürülebilirlik