Zekai (Apaydın) Bey'in Birinci Moskova Büyükelçiliği (1925-1927)

Abstract

Zekai (Apaydın) Bey, Osmanlı Devleti’nde çeşitli mülki vazifelerde bulunmuş bir devlet görevlisidir. Millî Mücadele döneminde Adana Mebusu olarak I. TBMM’de yer almış, Londra ve Lozan konferanslarına katılan Türk heyetlerinde bulunmuştu. İkinci dönem seçimlerinde Aydın’dan mebus seçilen Zekai Bey, Cumhuriyet’in ilanından sonra Ziraat Vekili ve Londra Büyükelçisi olarak görev yapmıştı. 1925 yılında ise Moskova’ya büyükelçi unvanıyla tayin edilmişti. Zekai Bey’in yaklaşık iki buçuk yıl devam eden Moskova Büyükelçiliği, önemli iç ve dış olayların yaşandığı bir dönemde gerçekleşmişti. Hiç şüphesiz bu gelişmelerin en önemlisi, Türkiye ile Sovyet Rusya arasında Paris’te imzalanan antlaşmadır. Uzun yıllar devamlılığını koruyan ve iki devlet ilişkilerinin temelini oluşturan bu antlaşmanın yanı sıra ticaret ve seyrisefain gibi çeşitli alanlarda da müzakereler cereyan etmişti. Bahsedilen dönemlerde büyükelçilik vazifesini yürüten Zekai Bey, iki devlet arasındaki ilişkilerin yanı sıra Türkiye’nin diğer devletlerle olan münasebetlerinde de görevler almıştı. 1927 yılında yeniden mebus seçilmesiyle Zekai Bey’in Moskova’daki ilk büyükelçilik dönemi sona ermişti. Çalışmanın amacı, Türk-Sovyet ilişkilerinin önemli bir sürecinde Moskova’da Türkiye’yi temsil eden bir büyükelçinin faaliyetlerini açıklayıp bu dönemde meydana gelen gelişmeleri belirlemeye çalışmaktır. Konunun ilk defa müstakil ve kapsamlı olarak ele alınmasını amaçlayan bu çalışmada arşiv belgeleri, süreli yayınlar ve telif eserlerden faydalanılacaktır.