Gaia Uyarı Nesnelerinde Kataklismik Değişen Yıldızların Astrofizik Araştırması

Abstract

Samanyolu boyunca astronomik nesnelerin hassas üç boyutlu ölçümleri ile geniş bir yapı haritası oluşturulması Gaia misyonu olarak amaçlanmıştır. Gaia uydusunun bu görevi doğrultusunda tekrarlı gökyüzü taramaları sırasında (görev süresince 70 kez olmak üzere) geçici parlaklık değişimlerini de tespit edebilmekte ve resmi sayfasından1 bunların koordinatları yer teleskopları gözlemleri için duyurulmaktadır. 2014 yılından bu yana beş yıla yaklaşan süreçte 10359 uyarı gerçekleşmiştir (ilk nesne “Gaia14aaa” isimlendirilmesi ile başlamış ve en sonuncusu “Gaia19fez” olmuştur). Bu çalışmada, Gaia uydusunun yer gözlemlerine sunduğu fırsatlar değerlendirilmektedir. Uydunun bu fırsat uyarılarının hedef gösterdiği kaynakların bilgisi literatürde bulunmamaktadır. RTT150, T100, T60 ve İST60 ile TÜBİTAK TUG ve İstanbul Üniversitesi gözlemevleri, Gaia ağının üyeleridir. Bu nedenle, eğer Gaia bir patlamanın tespit edildiğini bildirirse, 1.5 m teleskop (RTT150) tarafından odak düzlemindeki TFOSC tayfölçeri ile nesnenin orta çözünürlüklü spektrumunun alınmasını hızla gerçekleştirebilmekteyiz. En ilgi çekici nesneler için ki özellikle kataklismik değişenler T100, T60, Rotse3d ve İST60 teleskopları ile de gözlemsel izleme (uzun vadeli fotometri) yapılmaktadır. Böylece, Gaia tarafından keşfedilen benzersiz nesnelerin toplam beş teleskop ile (Rotse3d dâhil) fotometrik ve spektroskopik gözlemlerini gerçekleştirmekteyiz. Gaia uluslararası organizasyona da gözlem desteği sunmaktayız. Toplanan veriler durağan olmayan nesnelerin tanımlanması ve sınıflandırılması için kullanılmaktadır. Tayf verileri ile de patlama nesnesinin türünü belirlemekte kullanmaktayız. Tüm bunlarla astrofizik araştırması ilk kez yapılan nesnelerin fiziksel parametrelerini belirlemekteyiz ve bunları bilimsel yayın özellikle SCI makale olarak yayınlamayı sürdürüyoruz.