Eski İşlevini Kaybetmiş Binaların Yeniden Kullanımına Adaptasyonunda Tarihi Yapı Bilgi Modellemesinin Kullanımı Üzerine Araştırma: Vaka Çalışmalarının İncelenmesi

Abstract

İşlevsel olarak günümüzün şartlarına uyum sağlayamayan, kültür varlığı olarak geçen tarihi yapılar, kentin hafızasında önemli rol oynarlar ancak zamanla hasar gören ve atıl hale gelen tarihi yapılara gerekli bakım ve onarımın yapılması, değişen zamanın koşullarının etkisiyle işlev kaybına uğrayan binalarda yeni işlev seçimlerinin zamanın şartlarına uygun olarak yapılması gerekmektedir. Tarihi yapıların uygun yeni işlevlerle yeniden kullanıma adaptasyonları, bu yapıların kent hafızasındaki yerlerinin korunmasına, kentin tarihi ve kültürel sürekliliğinin sağlanmasına ve yeni döneme değer sağlarken, kentlinin geçmişle fiziksel bağ kurmasına imkân verir. Yapı bilgi modellemesi (YBM); mimarlar, mühendisler, tarihçiler ve yöneticiler gibi farklı uzmanların bir tesisin planlanması, tasarlanması, inşa edilmesi, kullanım ve yönetim aşamalarında ortak olarak çalışabilmelerini sağlayan 3 boyutlu modelleme ve bilgi paylaşım sürecidir. Tarihi ve kültürel miras binalarında kullanımlarında ise “Tarihi Yapı Bilgi Modellemesi (TYBM)” olarak adlandırılmaktadır. Tarihi yapıların yeniden kullanıma adaptasyon süreçlerinde bakım onarımlarının yapılması aşamasında TYBM kullanımı sürecin daha doğru, daha planlı ve sistematik bir şekilde ilerlemesini sağlar. Bu çalışma, TYBM’nin, yeniden kullanıma adaptasyon süreçlerinde kullanımının yaygınlaştırılması ihtiyacından yola çıkılarak yürütülmüştür. Bu doğrultuda eski işlevini kaybetmiş binaların yeniden kullanıma adaptasyonunda TYBM kullanımı üzerine literatür taraması yapılmıştır. Yapılan bu kapsamlı literatür taraması sonucunda çeşitli vaka çalışmaları üzerinden incelemeler yapılmıştır. Başlangıçta çalışmanın amacı tarihi yapıların yeniden kullanıma adaptasyonları kapsamında yapılar için en uygun yeni işlevi seçme sürecinde TYBM kullanımlarını incelemek, bu doğrultuda vakalar üzerinden detaylı inceleme ve karşılaştırma yapmak olsa da, literatürde bu konuda yapılan çalışmaların yeterli olmadığı fark edilmiş ve bu nedenle literatürdeki doldurulması gereken boşluklar vurgulanmıştır. Var olan çalışmalar üzerinden TYBM ile ilgili çalışmalar incelenmiş, tarihi binaların yeniden kullanıma adaptasyonları süreçlerinde vaka çalışmaları üzerinden TYBM’nin hangi seviyede kullanıldığı irdelenmiştir. TYBM’nin yeni işlev karar alım süreçleri dışında tarihi yapılardaki restorasyon süreçlerinde, dokümantasyon, veri yakalama ve görselleştirme süreçlerinde de kullanıldığı tespit edilmiştir. Yeniden kullanıma adaptasyon potansiyeli, TYBM potansiyeli ve vaka çalışmalarıyla bir arada çalışıldığında ortaya çıkacak faydalar üzerinde odaklanılmıştır. Ayrıca çalışma sonunda literatürdeki bu konuda yapılacak yeniden kullanıma adaptasyon çalışmalarındaki işlev karar aşamasında paydaşları TYBM kullanımına yönlendirmek ve bu konuda daha çok araştırma yapılması gerekliliğine dikkat çekmek çalışmanın yürütülme amaçlarındandır.