Iğdır'da Şehirsel Gelişme ve Mekansal Değişim

Abstract

Bu çalışmada, Iğdır Ovası üzerinde kurulan Iğdır şehrinin gelişimi ve yakın yıllarda gösterdiği mekânsal değişimler incelenerek şehrin büyüme ve gelişme sorunları ele alınmıştır. 19.yüzyılın ortalarında bölgeyi ziyaret eden batılı gezginlerin seyahatnamelerinde “gümrük ofisi” (custom-house station), olarak geçen Iğdır, aslında 20.yüzyılın ortalarına kadar sınırlı bir coğrafi mekânda varlığını sürdürmüştür. Ancak, özellikle 1990’lardan sonra kırsal alanlardan kapasitesinin üzerinden göç alarak bir yandan nüfusu artmış diğer yandan da kapladığı alanı hızla büyümüştür. Bunda kırsal alanlardaki itici ve Iğdır’daki çekici faktörlerin belirleyici rolü bulunmaktadır. Türkiye’nin çoğu yerinde çeşitli örnekleri görüleceği gibi mekânsal gelişim ve şehirsel büyüme, ağırlıklı olarak verimli tarım toprakları üzerinde meydana gelmiştir. Iğdır’ın mekânsal kullanımında şehirsel fonksiyonlar için kullanılan alan 1977’de şehrin yaklaşık %5’i kaplarken, bu oran 1989’da %11’e, 2000’de %14’e, 2010’da %25’e ve 2018’de de yaklaşık %30’a yükselmiştir. Iğdır’da plansız mekânsal gelişmenin yanı sıra verimli tarımsal alanlarının plansız kullanımı ve çarpık büyümenin sonucunda tarım alanları yerini başta konut olmak üzere hizmet, rekreasyon ve daha başka kullanımlara bırakmıştır. Mekânsal genişleme ve hızlı nüfus artışı nedeniyle 1990’lara kadar “Yeşil Iğdır” olarak bilinen Iğdır şehrinin coğrafi görünümü yakın geçmişte büyük ölçüde değişime uğramakta bunun sonucu olarak Iğdır Ovası da “büyük ova koruma alanı” olma özelliğini çeşitli dinamiklerin etkisiyle yitirmektedir.