Dante’nin İlâhî Komedya’sında Ebü’l-‘Alâ el-Ma‘arrî’nin İzleri

Abstract

Risâletü’l-Gufrân, “Rehînü’l- Mahbeseyn” lakabıyla bilinen âmâ Arapşairi ve filozofu Ebü’l-‘Alâ el-Ma‘arrî’nin(ö.449/1057)günümüze kadarulaşan en önemli mensur eseri olup Arap Edebiyatında daha önce benzerigörülmemiş bir eserdir. Risâletü’l-Gufrân, Ebü’l-‘Alâ el-Ma‘arrî tarafından 424(1033) yılında İbnü’l-Kârih ve Devhale lakaplarıyla anılan Ali b. Mansûrel-Halebî’nin kendisine gönderdiği mektuba cevap olarak kaleme alınmıştır. İkibölümden oluşan eser, asıl şöhretini manevi dünyalara hayali yolculuğu içerenbirinci bölüme borçludur. İşte bu hayali yolculuğun bir benzerinin, Ma‘arrî’denyaklaşık üç yüz yıl sonra (m.1320) ortaya çıkan büyük İtalyan şairi DanteAlighieri’nin (1265-1321) İlahi Komedya (La Divina Commedia) adlı eserinde vukubulduğunu görüyoruz. İlahi Komedya, modern İtalyancanın temelini oluşturan ve dünyaedebiyat tarihinin en büyük eserlerinden biri olarak kabul edilmekledir. Aradageçen uzun bir zamana ve İtalya ile Suriye arasındaki binlerce kilometremesafeye rağmen iki eser arasında hayret uyandıracak derecede müthişbenzerlikler bulunmaktadır. Bu çalışmada, Arap filozof ve şair Ebü’l-Alâ el-Maarrî’ninRisâletü’l-Gufrân’ıyla İtalyan şair Dante Alighieri’nin İlahi Komedya’sınıkarşılaştırma yöntemiyle ele alıp farklı dillerde yazılmış bu iki eseri konu,düşünce ve biçim bakımından inceleyeceğiz. Bunu yaparken bir yandan ortak,benzer ve farklı yanlarını tespit ederken diğer yandan bunun nedenleri üzerindedurarak konuya farklı bir açıyla bakmaya çalışacağız.