Üstün Yetenekli Çocuklarda Felsefe Eğitimi Yoluyla Yaratıcı, Eleştirel Düşünme ve Yaratıcı Yazım Becerilerini Geliştirme Çalışmaları

Abstract

Bu çalışmada üstün yeteneklilerin yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmede felsefe eğitiminin etkisi incelenmiştir. Bilsem ( İstanbul Bilim ve Sanat Merkezi ) ilköğretim dönemi öğrencileri üzerinde yapılan çalışmada öncelikle dünyada “çocuklar için felsefe” çalışmalarının genel özelliklerinin neler olduğu ve hangi metotların kullanıldığı araştırılmış ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmek amacıyla üstünlere uygulanabilecek en uygun yöntem belirlenmiştir. Bu araştırma sonucunda Montclair Üniversitesinde Mathew Lipman tarafından geliştirilen ve öyküler, filmler, şiirler vb. kullanılarak “sokratik yöntem” merkezli uygulanan metodun dünyada en yaygın kullanılan metot olduğu görülmüş ve bir dizi etkinlik planlanarak felsefe etkinliklerinde uygulanmıştır. Düşünsel becerilerin yanı sıra yaratıcı yazım çalışmalarını geliştirmek ve düşünsel ürünleri özgün yazılı ürünlere dönüştürebilmek amacıyla metaforik ve analojik düşünme metotlarından yola çıkılarak üretilen etkinlikler planlanmıştır. Bu etkinlikler için “felsefede metaforik anlatım” metodu yanında ünlü şair ve romancı Ted Hughes’un akıl haritaları ve metaforik düşünme yöntemlerini birleştirerek geliştirdiği yaratıcı yazım metodu kullanılmıştır. Çalışmanın ana bölümü; Lipman metodunda yer alan sorgulama yöntemini kullanarak geliştirilen etkinliklerin uygulanması ve bu uygulamanın üstünlerin eleştirel ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmedeki etkileri üzerinedir. Yapılan çalışmada üstün yetenekli öğrencilere bir dönem boyunca çocuk edebiyatından seçilmiş yerli ve yabancı öyküler eşliğinde “sokratik yöntem” kullanılarak düşünme etkinlikleri düzenlenmiştir. Bu etkinliklerde yer alan sorgulama biçimi yalnızca “diyalektik sorgulama” (sokratik) biçiminde değil, Bloom taksonomisinde daha çok üst düzey düşünme becerilerini geliştirmeye yönelik olan analiz ve sentez düzeyindeki sorgulama biçimindedir. Uygulama sırasında yapılan sorgulamalar eleştirel düşünme becerilerini geliştirmeye yöneliktir. Uygulamanın başında öğrencilere düşünme becerilerini belirleyen bir kontrol listesi uygulanmış ve 6 aylık bir dönem sonunda aynı liste tekrar uygulanarak programın etkililiği incelenmiştir. Uygulama sırasında öğrencilerin ortaya koydukları yazılı ürünler, portfolyo dosyası hazırlanarak kaydedilmiştir. Çalışmaya katılan öğrencilerin bir kısmı bu çalışmadaki deneyim ve becerilerini kullanarak kitap projeleri hazırlamış ve farklı ürünler ortaya koymuşlardır.