ORMAN YOLU GEOMETRİK STANDARTLARININ BÜYÜK TONAJLI, GENİŞ VE UZUN NAKLİYAT ARAÇLARINA UYGUNLUĞUNUN SÜRÜŞ ANALİZİ MODÜLÜ İLE İNCELENMESİ

Abstract

Ormanlarımızda yürütülmekte olan kesim, taşıma, ağaçlandırma, silvikültürel meşçere müdahaleleri, yangınla mücadele, böcek ve hastalık kontrolü, artım ve hasılat ölçümleri, orman sağlığının sürekli gözetimi, rekreasyon ve diğer etkinlikler için gerekli olan ulaşım, orman yolları aracılığı ile yapılmaktadır.

Tüm bu ihtiyaçların yanında, farklı kullanım fonksiyonlarına sahip olan orman yolları, karayollarından farklı olarak kullanım amaçlarına göre farklı geometrik standartlara sahip olmalıdır. Bu amaç ve fonksiyonlara göre belirlenen orman yolu geometrik standartları, yolun yoğun ve/veya öncelikli olarak kullanacak araç tipine göre belirlenmektedir. Örneğin; salt odun hammaddesi üretim amaçlı kullanılacak orman yollarının inşaatı aşamasında büyük tonajlı, geniş ve uzun nakliyat araçlarına uygun, rekreasyonel amaçlı yollarda ise daha çok rekreasyonel kullanıcıların bireysel araçlarına (otomobil, pick-up ve 4x4) uygun geometik standartlarda yollar yapılması amaçlanmaktadır. Mevcut orman yollarında kullanılan sekonder nakliyat araçları, teknolojinin ilerlemesine paralel olarak gelişmekte, daha geniş, uzun ve ağır tonajlara sahip araçlar karşımıza çıkmaktadır. Bu araçların dingil açıklıkları ve aks mesafeleri gibi özellikleri eskiden yapılmış orman yollarının geometrik özellikleri nedeniyle gerekli manevra kabiliyetine sahip olamamaktadır.

Bilindiği üzere, orman yolları maliyetler minimumda tutulmak kaydıyla büyük onarım çalışmaları ile geometrik standartları yükseltilmekte ve güzergahlarında değişiklik yapılmaktadır. Yapılan tüm çalışmalar belirli periyotlarda yapılan yol şebeke planlarında belirtilmektedir. Doğa ve iklim şartları, yoğun kullanım vb. nedenlerle trafiğe uygun olmayan duruma gelen orman yollarında büyük onarım çalışmaları yapılmaktadır. OGM’nin 2008 yılında yayınladığı “Orman Yolları Planlaması, Yapımı ve Bakımı” adlı 292 sayılı tebliğin 1.6.2. numaralı bölümünde, yol ağı planının düzenlenmesinden önce ormanda yapılmış olan yolların bu plan içinde kullanmaya, ormancılık hizmetlerinin yapılmasına elverişli olup olmadığı yer, güzergâh, eğim, genişlik, kurp ve laseler bakımından incelenmesi gerektiği, bu yolların yerleri, güzergâhları ve eğimleri bakımından tebliğde verilen ilkelere uygunluğunun araştırılarak, büyük onarımla dahi ıslahı mümkün olmayanlar tamamıyla terk edilerek yol ağı planı dışında bırakılacağı belirtilmektedir. Ayrıca 292 sayılı tebliğin 1.6.2.1 numaralı bölümde ekonomikliği göz önünde tutulmak koşuluyla, büyük onarımla standart hale getirilmesi uygun görülen orman yolları, büyük onarım olarak yol ağı planına alınırlar ifadesi bulunmaktadır.

Bu çalışmada, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Eğitim Araştırma Ormanı Yol Şebeke Planı kapsamında, büyük onarım çalışması yapılması planlanan, 016 kod nolu orman yolunun geometrik standartları Plateia 2014 sürüş analizi modülüyle incelenerek büyük tonajlı, geniş ve uzun nakliyat araçlarına uygunluğu irdelenmeye çalışılmıştır.

Söz konusu orman yolunun uzunluğu 4+622 m’dir. Pentax SMT 888-3G marka GNSS ve Pentax W825NX marka total station ile yapılan arazi çalışmalarında mevcut orman yolu üzerinde en küçüğü 5 m, en büyüğü 80 m olan toplamda 66 adet kurp tespit edilmiştir. Çalışma iki aşamada gerçekleştirilmişitr. İlk aşamada, 016 kod nolu yolun mevcut halinin Normal B-Tipi Tali Orman Yoluna (NBT-4m) dönüştürülmesi durumundaki; ikinci aşamasında ise Standartları Yükseltilmiş B-Tipi Tali Orman Yolu (SBT-5 m) haline dönüştürülmesi durumundaki iki farklı durum, Plateia 2014 sürüş analizi modülüyle incelenmiştir. Her iki yol standardına göre mevcut yol ana güzergahı değişmeden genişlemeler dahilinde büyük tonajlı, geniş ve uzun nakliyat araçlarına (kamyon ve treyler için ayrı ayrı) yatay sürüş analizi yapılmıştır.

Sürüş analizi sonuçlarına göre Normal B tipi orman yolu standardında kamyon için 20 m’den küçük kurplarda, treyler için 50 m’den küçük kurplarda araç manevra kabiliyetinin kısıtlandığı ve ekstra kurp genişlemelerinin gerektiği görülmüştür. Kurplardaki alansal genişlemelere bakıldığında en küçük 5 m olarak belirlenen kurp yarıçapında tomruk yüklü kamyonun manevra sağlayabilmesi için 9,97 m2’lik bir genişleme gerekirken, treyler için 27,7 m2’lik bir kurp genişlemesi gerekmektedir.

Çalışmada iki farklı araç tipi için NBT ve SBT orman yolu standartlarına göre kurp genişlemeleri analiz edilmiş olup, hazırlanan özet sözlü sunuma kabul edildiğinde elde edilen tüm sonuçların verilmesi planlanmaktadır

Anahtar sözcükler: Orman yolu, yatay sürüş analizi, uzun boylu tomruk nakliyatı