Az gelişmiş ülkelerde klinik araştırmalar ve etik ihlaller : Nijerya Faz III Antibiyotik Deneyi örneği

Abstract

Dünyadaki en büyük ilaç şirketlerinden biri olan X, yeni bir antibiyotik ajanı test etmek için1996’da Nijerya’da çocuklar üzerinde kanuna ve tıp ahlakına aykırı faz III bir klinik deney gerçekleştirmişolmakla suçlanmıştır. Uluslararası medyada yer bulan bu iddialar sonrasında şiddetlitepkilere neden olmuş ve mahkemeye taşınmıştır. Vakaya dair Nijerya hükumetince hazırlatılaninceleme raporunda varılan ve yıllarca gizli tutulan sonuç, X’in Helsinki Bildirgesi’ne ve BirleşmişMilletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne aykırı bir araştırma gerçekleştirdiği olmuştur. Nitekim yalnızcasözlü onam almış olduğunu kabul eden X, dava edilince, denek çocukların ailelerine tazminatniteliğinde ödemeler yapmıştır. Bu retrospektif çalışmada, yirminci yüzyıl ortalarındaki gayriahlaki klinik deneylerin yinelenmemesi için geliştirilmiş olan tüm çağdaş etikolegal mevzuata karşın doksanlar gibi yakın bir tarihte yine de gerçekleşmiş olan bu olay, dönemin belge, rapor vehaberleri üzerinden sunulmaktadır. Söz konusu skandal, ahlaken yol gösterici metinlerin varlığıkadar bu metinlerde yazanı yapmayı ya da yapmamayı seçecek olan ahlaki öznenin karakterininde önemli olduğuna dair, tarihten bir başka örnek niteliğindedir.