19. Yüzyıl Başlarından Bir Fabrika Örneği Olarak Beykoz Çuha Fabrikası

Abstract

19. yüzyıl Osmanlı sanayileşmesi Osmanlı Devleti’nin temel ekonomik prensiplerinden olan faktör kontrolü anlayışının bir uzantısı olarak büyük önem arz eder. Bu dönemde, 18. yy boyunca olduğu gibi, devlet birçok fabrika kurmuş ve kurma girişiminde bulunmuştur. Beykoz da bir sanayi bölgesi olarak 19. yüzyılın başlarında öne çıkmaya başlamıştır. III. Selim zamanında, 1805 yılında Beykoz’da Çuha ve Kağıt fabrikaların kuruluşu da Osmanlı Devleti’nin sanayi politikasının yüzyıl boyunca ne yönde ilerleyeceğinin bir habercisidir.Bu çalışmada arşiv belgeleri ışığında 1805 yılında kurulan Beykoz Çuha fabrikasının işleyişi ve işletme sırasında yaşanan zorluklar incelenecektir. Beykoz’da bulunan fabrikanın çok uzun süre verimli bir şekilde işlemediği belgelerden anlaşılmaktadır. Beykoz Çuha fabrikası yüzyılın erken bir döneminde kurulmuş olsa dahi II. Mahmut döneminde kurulan fabrikalardan önemli farklılıklar göstermemektedir. Fabrikada yapılan üretim devlet fabrikalarının genelinde olduğu gibi sivil ihtiyaçları karşılamak üzere değil daha çok ordunun ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulmuştur. Fabrikanın üretim yapması için gerekli olan makine ve teçhizatların ithal edildiği bunun yanı sıra fabrikada çalışacak olan yetişmiş elemanların birçoğunun da yine farklı ülke vatandaşlarından müteşekkil olduğu anlaşılmaktadır.