Kısraklarda Doğum ve Jinekoloji

Abstract

Kısraklar temel olarak uzun gün ile ilişkili mevsime bağlı poliöstrik hayvanlardır. İlkbahar, yaz ve sonbaharın ortalarına kadar düzenli siklik aktivite gösterirler. Bu yapı özellikle daha geç dönemde evcilleştirilmiş veya doğa koşullarına bağlı bakım ve besleme uygulanan pony benzeri ırklara ve büyük ağır cüsseli soğukkanlı atlara daha uygundur. Özellikle İngiliz, hafif tip yarış atları gibi sıcak kanlı atlarda ve iyi bakım ve besleme uygulanan kısraklarda ağır geçen kış aylarında ovulasyona ilgili aksaklıklar olmakla birlikte yıl boyu siklik aktivite görülebilir. Bu oran iyi bakım ve besleme uygulanan yarış ve biniş atlarında %30 civarındadır. Tüm bu aktivitelerin olabilmesi ancak dişi tayların pubertaya erişmesi ile mümkündür. Dişi taylarda pubertaya 12-18 aylık dönemde erişilir. Elbette bu dönem üzerinde mevsimsel faktörler rol oynar. Sezon başında doğan dişi taylar takip eden sezonun başlangıcından önce pubertaya ulaşmazlar. Performans atlarında resmi takvimin 1 Ocakta başlaması sebebi ile doğumların bu tarihe yakın olması arzu edilir ve bu sebeple ovulatorik siklus oranı düşük olmakla beraber bu dönem değerlendirilmeye çalışılır Ovulatorik aktivitelerin devam ettiği ve aşımların yapıldığı bu dönem üreme sezonu olarak isimlendirilir. Üreme sezonu dışındaki faaliyetlerin durduğu dönem ise anöstrus olarak tanımlanır. Üreme sezonundan anöstrusa geçiş veya anöstrusdan üreme sezonuna geçişdeki dönemler ise geçiş dönemi (transitional faz) olarak tanımlanır ve bu dönemde düzensiz östrus davranışları ve birkaç anovulatorik siklus görülür.